بێ ئیمانکردنی ئیماندارەکان

بێ ئیمانکردنی ئیماندارەکان دەست ودیاری دەسەڵاتی بەناو کوردیی، بەئامانجگرتووی پلاتفۆڕمی دابڕان و ڕێکخراوە فیمەنیستییەکان وسەنتەرەکانی جێندەر و خانەکانی لەشفرۆشی ودیسکۆ و باڕ ویانەکانی شەوانە و شێڵتەرەکانی ژنانە بۆ تاکی کورد. پڕۆفیسۆر خالید موحەممەد ساڵح

الاصل براءة الذمة

ئەودەقانەی بەهەڵە ڕاڤەیان بۆ دەکرێت.

4- درووستکردنی حەووا

حوکمی ئەو کردەوانەی ڕیایان تێدا درووست دەبیت

حوکمی ئەو کردەوانەی ڕووپامایی و ڕیایان تێدا درووست دەبێت: ئەو کردەوانەی ڕیایان تێدا درووست دەبێت دەکرێت بکرێن بەچەند بەشێکەوە: ١- ئەگەر سەرەتا پاڵنەرو مەبەستی کردەوەکە ڕیا بوو؛ ئەوە خوای گەورە وەری ناگرێت و کردەوەکە بەتاڵ دەبێتەوە و پێویستە کەسەکە بە نیەتێکی پاک جارێکی تر بیکاتەوە، ئەگەر بیەوێت خوای گەورە لێی وەربگرێت. ٢- ئەگەریش سەرەتا مەبەستی کەسەکە ڕەزامەندیی خوای گەورە بوو، پاشان لە کاتی کردەوەکەدا نیەتی گۆڕا، ئەو کات سەیر دەکەین ئەگەر هەستی ڕیاکردنەکە تەنها بەدڵدا تێپەڕی بوو و زۆر لە دڵیدا نەمابویەوە و کاریگەری لەسەر دڵ و دەروونی درووست نەکردبوو؛ ئەوا هیچ کێشەی نییە و کردەوەکەی درووستە. بەڵام ئەگەر لە دڵیدا جێگەی گرت و نیەتەکەی گۆڕا ئەو کات زانایان بۆچوونیان لەسەر درووستی کردەوەکە جیاوازە: پێشەوا ئەحمەد و حەسەنی بەصری پێیان وایە کردەوەکە هەر درووستە و بەتاڵ نابێتەوە؛ چونکە سەرەتا نیەت و پاڵنەری کارەکە بۆ خوا بووە. هەندێکیش دەڵێن: ئەم حوکمەی پێشەوا ئەحمەد باسی دەکات بۆ ئەو جۆرە کارانەیە کە سەرەتاکەی تا کۆتاییەکەی یەک پەرستشە و ناکرێت لێک داببڕێت وەکو نوێژ و ڕۆژو و حەج، بەڵام ئەگەر سرووشتی پەرستشەکە وابوو کە جیاوازی لەنێوان بڕگەکانیدا هەبوو وەکو قورئان خوێندن ئەو کات کەی نیەتەکەی گۆڕا لەو کاتەوە کارەکەی بەتاڵ دەبێتەوە و پێویستە نیەتێکی تازە بهێنێتەوە بۆئەوەی پەرستشەکەی قەبووڵ بێت. خۆ ئەگەریش گۆڕینی نیەتەکە بەهۆی ڕیاوە نەبوو، بەڵکو جگە لە بەدەستهێنانی ڕەزامەندیی خوای گەورە و دەستکەوتنی پاداشتی قیامەت نیەتی دەستکەوتنی شتێکی دونیایشی تێکەڵ بوو وەک مەبەستی دەستکەوتنی غەنیمەت لە غەزادا، یان بازرگانی لەحەجدا، زاناین دەڵێن ئەو مەبەستە لاوەکییە کردەوەکە بەتاڵ ناکاتەوە، بەڵام لە خێرو پادشاتی کەم دەکاتەوە، بەبەڵگەی ئەو فەرموودەیەی کە پێغەمبەری خوا ﷺ دەفەرموێت: {مَا مِنْ غَازِيَةٍ تَغْزُو فِى سَبِيلِ اللَّهِ فَيُصِيبُونَ الْغَنِيمَةَ إِلاَّ تَعَجَّلُوا ثُلُثَىْ أَجْرِهِمْ مِنَ الآخِرَةِ وَيَبْقَى لَهُمُ الثُّلُثُ وَإِنْ لَمْ يُصِيبُوا غَنِيمَةً تَمَّ لَهُمْ أَجْرُهُمْ}(صحیح مسلیم،ج۳،ص۱٥۱٤ ). واتە: هەر کۆمەڵێک لە پێناوی خوادا بڕۆن بۆ غەزا و غەنیمەت و دەستکەوتی شەڕو ماڵی دونیایان دەستکەوت؛ ئەوا دوولەسەر سێی پاداشتی غەزاکەیان دەڕوات و تەنها یەک لەسەر سێیان بۆ قیامەت دەمێنێتەوە، خۆ ئەگەریش هیچ غەنیمەت و دەستکەوتی شەڕیان دەست نەکەوت؛ ئەوا پاداشتی غەزاکەیان لای خوا و لە ڕۆژی دوایی بەتەواوی وەردەگرن. کتێبی کردەوەکانی دڵ/لا63_64

الٲصل بقاء ماكان علی ماكان

خوا ناسین ئامانجە نەک ئامڕاز

ئێستا خەڵکانێک هەن خوا ناسییەکەیان تەنها ئامڕازە، نەک ئامانج؛ چونکە تا ئەو کاتە خواناسی دەکەن کە ئیش و کارەکانیان جۆر دەبێت، ئیتر پشت دەکەنە خوا و هەر نایشی ناسن وەک ئەوەی جارێکی تر ئیشیان نەکەوێتە خوا. دەیان کەسمان بینیوە خواناس بوون و هاتوچۆی مزگەوتیان کردووە و باڵا پۆش بوون، بەڵام تا ئەو کاتەی کە هەژار بوون، یان هاوسەرگیرییان کردووە، یان خوا منداڵی پێ داون، یان لە نەخۆشییەکەیان چاک بوونەتەوە، یان هەر کارو مەبەستێکی تریان هەبووە، دواتر خوایان هەر نەناسیوە و پەیوەندیان لەگەڵ پچڕاندووە. کەواتە ئەم خواناسی و پەرستشەش بۆ خوا نییە و تەنها بۆ دونیایە و بۆ قیامەت هیچی لێ نا پێچیتەوە، وەک خوای گەورە لە قورئاندا دەفەرموێت: [من كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لاَ يُبْخَسُونَ]( سورة هود). واتە: هەر کەس کردەوەکانی بە مەبەستی بەدەستهێنانی ژیانی دونیا و جوانییەکانی بێت؛ ئەوا هەر لە دونیا پاداشتی کردەوەکانیان دەدەینەوە و هیچ ستەمێکیان لێ ناکەین. هەر لەم ڕوانگەیەیشەوەیە کە نەزرکردن لە شەرعدا کارێکی باش نییە؛ چونکە مەبەستەکەی ڕەزامەندی خوای گەورە نییە؛ بەڵکو گەیشتنی کەسەکەیە بە ئامانجی خۆی؛ بۆیە کاتێک پرسیاریان لە پێغەمبەری خوا کرد ﷺ لەبارەی نەزر لە وەڵامدا فەرمووی: {إِنَّهُ لاَ يَأْتِى بِخَيْرٍ وَإِنَّمَا يُسْتَخْرَجُ بِهِ مِنَ الْبَخِيلِ}( صحیح البخاری). واتە: نەزرکردن خێری تێدا نییە، بەڵام بەخششێکە خوا بەزۆر لە گیرفانەی ڕژد و ڕەزیلەکانی دەردەکات؛ چونکە بیرۆکەی نەزر، بریتییە لە خێرکردنێک بەرامبەر دانانی مەرجێک لەسەر خوای گەورە، وەک ئەوەی بڵێیت خوای گەورە ئەگەر تۆ ئەو کارەم بۆ بکەیت؛ منیش فڵان خێر، یان پەرستشت بۆ دەکەم، بەڵام ئەگەر مەرامەکەت نەهاتە دی تۆیش کارەکە بۆ خوا ناکەیت. ئەم جۆرە هەڵوێستانە دەبێت کوێی بۆ خوا بێت و خوای گەورەش چ منەتێکی بەو کارەی ئێمە هەبێت؟!؛ ئەوانە تەنها ئامڕاز و ئامێرن بۆ گەشتن بە ئامانجێک کە ڕەزامەندیی خوا نییە، بەڵکو ڕەزامەندی و خواستەکانی خۆمانە. کتێبی کردەوەکانی دڵ/لا/37

هاوسەرگیری بەمەستی جیابوونەوە

خەوبینینی پێغەمبەر ﷺ و ڕاوێژکردن بەهاوەڵان

ئاشووبی پیاهەڵدان

دەگێڕنەوە: جارێکیان عەبدوڵڵای کوڕی مەسعوود لە ماڵەکەی چووە دەرەوە، کۆمەڵێک لەو کەسانەی کە خۆشیان دەویست و بە زانست و کەسێتییەکەی سەرسام بوون، شوێنی کەوتن، ئەویش کە هەستی کرد، وەستاو گوتی: کارێکتان پێم هەیە لەگەڵم دێن؟ گوتیان نەخێر. فەرمووی: دەی بگەڕێنەوە؛ چونکە ئەم جۆرە شوێنکەوتنە دەبێتە مایەی فریودان و لەخۆباییبوونی شوێنکەوتووەکان و لە ڕێزی شوێنکەوتەکانی وەکو خۆشتان کەم دەکاتەوە( ابن الجوزی/صفة الصفوة/ص406). بزانن ئەم هەڵوێستەی عەبدوڵڵا، چەند خواناسانەیە؛ چونکە دەترسێت ئەم شوێنکەتن و پێداهەڵدانە، تووشی ڕیا و لەخۆباییبوونی بکات و نیەتی بگۆڕێت و لە پاداشتی کردەوەکانی کەم بکاتەوە. ئێستایش هەر ئەم جۆرە خەڵک و هەڵوێستانەن، کە کەسانی خۆسەپێن و ستەمکار درووست دەکەن، هەمیشە هەڵوێستی خەڵکانی خۆ بەکەمزان و چەوساوە، لووتبەرز و ملهوڕەکان درووست دەکات، بۆیە خوای گەورە، لە قورئاندا کە باسی سیفەتی (کبر) دەکات، لەگەڵ سیفەی (ضعف) هەمیشە (ألف، سين، تاء)ی داخوازییان دەخاتە سەرو بە (استکبار) (استضعاف) دەیانهێنێت، نەک بە (كبر، ضعف)؛ چونکە ئەو دوو سیفەتە لە ڕاستیدا بوونیان نییە و خوای گەورە هەموو مرۆڤەکانی لەیەک ئاستدا درووست کردووە و کەسی بەخواردەست و کۆیلەی کەسی تر درووست نەکردووە، بەڵام ئەوە هەڵوێستی مرۆڤەکان خۆیانە، دواتر دەیانکات بەو دوو بەرەیەوە و هەندێکیان ئەوانی تر دەچەوسێننەوە، هەر لەبەرئەوەیە خوا هەردوو بەرەکە پێکەوە لە دۆزەخدا کۆ دەکاتەوە؛ چونکە ئەگەر بەهاوکاری و دەستباریی ئەو کۆیلە و شوێنکەوتانە نەبوایە؛ ستەمی ستەمکاران نەدەچووە سەر. کتێبی کردەوەکانی دل

گرنگی ئیخلاص بۆ کردەوەکانی مرۆڤ

گرنگی ئیخلاص بۆ کردەوەکانی مرۆڤ: تەنها بوونی نیەت بەس نییە بۆ وەرگرتنی کردەوەکان، بەڵکو دەبێت ئەو نیەتە تەواو بۆ خوای گەورە یەکلا بووبێتەوە و کەسەکە جگە لە ڕەزامەندیی خوای گەورە، هیچ مەبەستێکی تری بەکردەوەکانی نەبێت، بەمەش دەگوترێت ئیخلاص، ئیخلاص بریتییە لەوەی کاری پەنهان و ئاشکرای مرۆڤی باوەڕدار وەکو یەک بێت و تەنها لە پێناو بەدەستهێنانی ڕەزامەندی خوای گەورەدا بێت، واتە: لەپێش چاوی خەڵک گوفتار و ڕەفتاری چۆنە و باسی چی دەکات، کاتی پەنهان و تەنیایی و نهێنیشی هەروا بێت. بۆ نموونە: ئەگەر کەسێک چاو و دەم و دەست و داوێنی لەحەرام پاراست لە پێش چاوی خەڵکی، دەبێت لە کاتی نهێنی و پەنهانیشدا هەر وا بێت، یان ئەگەر دوو ڕکعات نوێژی کرد لە شوێنێک کە خەڵکی دەیبینن، دەبێت نوێژیی تەنیایی و نهێنیشی لەڕووی ڕواڵەتی وەستانی نوێژو ملکەچی ناخ و دڵ و دەروونیدا هەروا بێت. ئەگەر وابوو؛ ئەوە دیارە ئەو کەسە ڕاستگۆیە و تەواو خۆی یەکلا کردۆتەوە بۆ خوای گەورە. خۆ ئەگەریش وا نەبوو؛ ئەوکات دیارە پێوەری نیەت و دڵسۆزییەکەی درووست نییە و پێویستە بەخۆیدا بچێتەوە و چارەسەری دڵ و دەروونی بکات.. پڕۆفیسۆر خالید موحەممەد ساڵح کتێبی کردەوەکانی دڵ/ل37

دڵسۆزی و یەکلابوونەوە بۆ خوای گەورە