زەکاتی مەڕ و ماڵی هاوبەشی

بەناوی خوای بەخشندە و میهرەبانەوە سوپاس و ستایش بۆ پەروەردگاری جیهانیان، وە درود و ڕەحمەت بۆ سەر گیانی پاكی پێغەمبەر ﷺ و گشت كەس و یاران و شوێنكەوتوانی بەگشتی. وەڵام: سەبارەت بە پرسیارەكەی بەڕێزتان: ئێمە ئەڵێین بەڕێزان ئەو مەڕوماڵاتەی کە هی کۆمەڵێ خەڵکن، ئەم مەڕانە پەچەیان، لە وەڕگایان، ئاویان، وە نێرییان هەموو ئەمانە بە یەکەوەیە،یەعنی ئێمە ئەم مەڕانە ساڵ دوانزەی مانگ مەڕەکانمان بێ یەکەوەیە، یەک شوانیان هەیە، یەک مۆڵگەیان هەیە، یەک لە وەرگەیان هەیە، یەک ئاویان هەیە، هەمووی وەکوو یەک وایە لە کاتی زەکاتدا، ئەم شەریکانە نابێ حیسەکانیان جیا بکەنەوە، بۆ؟ چونکە بە هیچ بارێکیاندا نە بە باری قازانج نە بە باری زەرەر، وە ئینەما چەند سەرە ئەوەنە زەکاتی لێ دەردەکرێ، دوایی کە زەکاتەکەمان دەرکرد هەر یەکە و بە قەدەر خۆی زەکاتی بەر ئەکەوێ، گریمان ئێمە (40) سەرمەڕمان هەیە، ئەم (40 سەر مەڕە هی (4) کەسە، ئەم (40) سەرمەڕە یەک مەڕ زەکاتی ئەکەوێ، ئەگەر جیای بکەینەوە یەکی (10) سەرمان بەرئەکەوێ گریمان، زەکاتی ناکەوێ، دواتر ئەگەر (40) سەرەکە زەکاتمان دا بەڵام ئەم (40) سەرە (30) سەری هی کەسێکە بۆ نموونە، (10) سەری هی کەسێکە، مەڕێکمان داوە بە زەکاتدا، خۆ ناکرێ بڵێی مەڕەکە بە نیوەی، (30) سەری هی ئەوە، (10) سەری هی منە، ئەو کاتە دێین مەڕەکە سێ لەسەر چواری ئەو پارەکەی ئەدا، یەک لەسەر چواری من پارەکەی ئەدەم، چونکە لە چل سەرەکە (10) سەر هی منە، کەواتە من یەک لەسەر چواری زەکاتەکە ئەدەم، لەبەر ئەوە بەڕێزان ئێمە پێغەمبەری خوا (ﷺ) ئەفەرمووێ: (لا يُجْمَع بين مُتفَرِّقٍ، ولا يُفَرَّق بين مُجْتَمعٍ خشية الصَّدقة)، ئەفەرموێ: ( ئاژەڵ ئەگەر کۆ بوون پەرت ناکرێن لە ترسی سەدەقە، وە ئەگەر پەرت بوون کۆ ناکرێن لە ترسی سەدەقە)، چونکە هەردوو ئەگەرەکە واریدە، ئێستا ئەو نموونەیەی عەرزم کردن ئێمە (40- سەرمان هەیە هی دوو شەریکە، بە یەکەوە بن زەکاتی ئەکەوێ، جیای کەنەوە زەکاتیان ناکەوێ، چونکە یەکەی (20) سەریان بەردەکەوێ، نابێ جیای بکەنەوە لەبەر ئەوەی زەکات نەدەن، یا جاری وا هەیە بەعەکسەوە ئەگەر تێکەڵی بکەن، مەسڵەحەتیان وایە تێکەڵی بکەن بۆ ئەوەی زەکات کەم بدەن، سێ کەسمان هەیە یەکی (40) سەرمەڕیان هەیە، ئەم سێ کەسە ئەگەر بە جیا بێ مەڕەکانیان کە لە ئەسڵدا بە جیایە ئەبێ چەند سەر زەکات بدەن؟ ئەبێ یەکی سەرێک زەکات بدەن، کەواتە یەکی (40) سەریان هەیە (3) مەڕ ئەدەن بە زەکاتدا، ئەگەر تێکەڵی بکەن (1) مەڕ ئەدەن بە زەکاتدا، بۆ؟ چونکە ئەگەر تێکەڵی بکەن ئەکاتە (120) سەر مەڕ، ئێمەش گوتومانە مەڕ لە (40) تا (120) یەک سەر زەکاتی تیایە، ئەمە فێڵکردنە لە حەقی فەقیر، وە خۆ دزینەوەیە لە حوکمی زەکات، وە ئەم کارە کارێکی حەرامە. کەواتە ئێمە ئەڵێین ئەو بەڕێزانەی کە شەریکن لە ئاژەڵی بەخێوکردندا سروشتی شەریکایەتیەکەیان چۆنە، مەڕ و ماڵاتەکەیان چۆنە پێکەوە با بۆ زەکات دەستکاری نەکەن لە کاتی زەکاتدا، نە هی پەرت تێکەڵی بکەن، نە هی تێکەڵ پەرت بکەن لە ترسی ئەوەی کە زەکات بدەن، بەڵام ئەگەر هەر خۆی سروشتی وایە پەرتە ئەو کاتە، ئێمە با بڵێین چەند برایەکین یەکەی (20)- (30) سەر مەڕمان هەیە، مەڕەکانمان جیاوازە، لای شەخسی جیاوازیشە، یا لای یەک شەخسە بەڵام بە جیا بەخێو ئەکرێ، مەڕەکانی من کوڕەکەی ئەچێ، وە پەچەیشیان جیاوازە وە لە وەڕگاکەیشیان جیاوازە، وەنێریشیان جیاوازە، تێکەڵمان نەکردووە، ئێمە هەریەکەو بەجیا زەکاتی مەڕی خۆمان ئەدەین، بەڵام ئەگەر تێکەڵ بوون پەرت ناکرێن لە ترسی مەسەلەی سەدەقە، ئاگامان لەم خاڵە بێ. خوای گەورەش زاناترە