مەرجەکانی زەکاتی ئاژەڵ

بەناوی خوای بەخشندە و میهرەبانەوە سوپاس و ستایش بۆ پەروەردگاری جیهانیان، وە درود و ڕەحمەت بۆ سەر گیانی پاكی پێغەمبەر ﷺ و گشت كەس و یاران و شوێنكەوتوانی بەگشتی. وەڵام: سەبارەت بە پرسیارەكەی بەڕێزتان: خاڵی یەکەم بەڕێزان: ئێمە ئەڵێین ئەو مەرجانەی کە پێویست ئەکا لە ئاژەڵدا هەبن بۆ ئەوەی ئێمە زەکاتیان بدەین. *خاڵی یەکەم: ئەبێ ئەم ئاژەڵانە ئاژەڵی وەبەرهێنان بن، یەعنی مەبەست لەم ئاژەڵانە سوودمەندبوون بێ لە گۆشتەکەی، لە شیرەکەی، لە خورییەکەی، لەوەی کە هەیەتی لە پێکهاتی ئاژەڵەکە، بەڵام ئەگەر ئاژەڵەکان ئاژەڵی وەبەرهێنان نەبوون، بۆ نموونە کابرا دوو سەرگای هەیە گای جووتن، گای جووت ئەژمار ناکرێ بۆ زەکات، یا مانگای هەیە، یا گای هەیە هی ئاو هێنانە، ئەمانە ئەژمار ناکرێن بۆ زەکات، وە لە زەکات دەرئەکرێن، یەعنی ئەگەر ئەم بەڕێزە (28) سەر مانگای هەبێ، دوو گایشی هەیە بەس گاکان هی وەبەرهێنان نین، مانگەکان شیرە و گۆشتە و ئەمانەیە، بەس ئەم دوو گایە زەویان پێ ئەکێڵێ، یا ئاویان پێ دێنێ، ئەم دوو گایە ئەژمار ناکرێ، وە بە (30) سەر ئەژمار ناکرێ تا زەکاتی بکەوێ، ئەوە هەر (28) سەر حەیوانی هەیە. کەواتە خاڵی یەکەم ئەبێ ئەم ئاژەڵانە ئاژەڵی وەبەرهێنان بن. * خاڵی دووەم: ڕێژەکەیان بگاتە ئەو حەددەی کە زەکاتی تێدا واجب ئەبێ، چونکە هەموو ئەو بابەتانەی کە ئێمە ئەڵێین زەکاتی تێدا واجبە، هەموو ئەو بابەتانە ڕێژەی دیاریکراویان هەیە، چۆن گوتمان لە پارەدا، لە ئاڵتوندا، چۆن گوتمان لە بەروبوومی بەرهەمە کشتوکاڵییەکاندا، لە ئاژەڵەکانیشدا وان، حوشتر ڕێژەیەکی دیاریکراوی هەیە بۆ زەکات، مەڕ ڕێژەیەکی دیاریکراوی هەیە بۆ زەکات، ڕەشەوڵاخ ڕێژەیەکی دیاریکراوی هەیە بۆ زەکات، لەم ڕێژەیە کەمتر بێ زەکات تیایە واجب نابێ. * خاڵی سێیەم: ساڵ بەسەر هەبوونی ئەم ئاژەڵانەدا تێپەڕ بووبێ، ئەمە وەکوو بەرهەمە کشتوکاڵییەکان نین، بڵێین کە زا ئیتر ئەبێ زەکات بدەین نا، ئێمە ئەم پیاوە کەی بووە بە خاوەنی چل سەر مەڕ، پار ئەم کات چل سەرمەڕی هەبووە، ئەم ساڵ کە ئەچینەوە سەیر ئەکەین چل سەرمەڕی هەیە یا مەڕەکە زیادی کردووە، ئەمساڵ مەڕەکە هەر چەندێک هەیە ئەگەر لە چلی زیاتر لە زەکات ئەدا ئەم کابرایە، ئەگەر لە چل هاتۆتە خوارەوە زەکاتی لەسەر واجب نییە. کەواتە ئەم بابەتە گرنگە ئێمە ئاگامان لێی بێ بەوەی کە ئەبێ ساڵ بە سەر بوونی ئەم ئاژەڵانەدا لای ئەم کەسە تێپەڕ بووبێ. *یەکێکی تر لەو مەرجانەی کە پێویستەکە هەبێ ئەوەیە ئەم ئاژەڵانە زۆربەی کاتەکانی ساڵ بە دەشتەوە بن، یەعنی ئەگەر ساڵێک دوانزە مانگە ئەبێ ئەمانە شەش مانگ زیاتری بە دەمی خۆیان بلەوەڕێن، وە ئەگەر هاتوو تەبیعەتی ئاژەڵەکان وا بوو ئەمانە شەش مانگ زیاتر بە خێو ئەکران عەلەف ئەدران، ئەو کاتە زەکات تیاندا واجب نابێ، چونکە پێغەمبەری خوا (ﷺ)، ئەفەرمووێ: (في خمس من الإبل زكاة)، ئەفەرمووێ: (لە پێنج ووشتری دەشتەکی زەکات هەیە)، مەفهومی موخالەفەکەی کەواتە ئەگەر سائیمە نەبێ زەکاتی تیایە واجب نییە. *یەکێکی تر لە مەرجەکان ئەوەیە ئەبێ ئەم ئاژەڵانە ماڵی بن، ئاژەڵی کێوی نەبن، (وەکوو عەرزم کردن) ئاسک، (وەکوو عەرزم کردن) بۆ نموونە کەڵی کێوی ئەمانە زەکاتیاندا واجب نییە هەرچەنێک بن، بۆ؟ چونکە زەکات لەوانەیە واجبە کە ماڵین، وە بۆ مەبەستی وەبەرهێنان بەخێو ئەکرێن. ئاگامان لەوە بێ لەم خاڵانەیە، ئەبێ مەرجەکان هەبن بۆ ئەوەی زەکات بدەین. خوای گەورەش زاناتره