تیاچوونی به‌رهه‌مه‌ كشتوكاڵییه‌كان به‌ر له‌ زه‌كاتدان.

بەناوی خوای بەخشندە و میهرەبانەوە سوپاس و ستایش بۆ پەروەردگاری جیهانیان، وە درود و ڕەحمەت بۆ سەر گیانی پاكی پێغەمبەر ﷺ و گشت كەس و یاران و شوێنكەوتوانی بەگشتی. وەڵام: سەبارەت بە پرسیارەكەی بەڕێزتان: ئێمە ئەڵێین بەڕێزان وەکوو پرسیاری پێشووتریش گوتمان، ئەگەر بەر لە پێگەیشتن بەرهەمەکە تیا بچێ، ئەو کات هیچ موشکیلەیەکی نییە، وە کابرای جووتیار، وەبەرهێن قەرزار نابێ لەسەری، یەعنی بۆ نموونە پەڵە گەنمێکی هەبووە باران باش نەبووە ئەمساڵ هەر لە قۆناغی قەرسیلیدا بەڕەڵای کردووە، یەعنی پێ نەگەیشتووە گەنمەکە و ئەم گەنمەکەی بەرەڵا کردووە و وڵاخی تێکردووە، یا بەخشیوویەتی، ئەمە زەکات تیایدا واجب نەبووە، ئەگەر گەشتە قۆناغی ئەوەی دەنکەکەی ڕەق بێ و زەکاتی تێدا واجب بێ، ئینجا دوای ئەوە بەخشی یان فەوتا، سەیر ئەکەین ئەگەر فەوتان بوو، ئەم دەستی نەبوو لە فەوتانیدا، یەعنی کابرا گەنمەکەی پێ گەیشتووە و بەیانی قەرار وا بووە یا دوو بەیانی یا هەفتەی داهاتوو دەڕاسە بچێتە سەری بیدوورێتەوە، ئێستا ئەم گەنمە زەکات تیایدا واجب بووە، چاوەڕێین بیدوورینەوە و لە گوڵەکەی دەریکەین و زەکاتەکەی بدەین، بەڵام سەیرەکەی سووتا، کە سووتا ئەم دەستی هەبووە لە سووتانیدا؟ نەخێر، ئەم دەستی هەبووە لە فەوتانیدا؟ نەخێر، ئەمە زەکات تیایدا واجب نییە، وە کەسەکە قەرزار نابێ، چونکە ئەوەی کە خوا ئەفەرمووێ:﴿وَآتُواْ حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ﴾، هی گەنمەکە نەگەشتە ﴿يَوْمَ حَصَادِهِ﴾، لەبەر ئەوە بۆ ئەم واجب نییە. بەس ئەگەر ئەم دەستی هەبوو لە فەوتانیدا، بەو مەعنایەی کە فرۆشتی، هەر بە گوڵەکەوە فرۆشتی، ئەو کاتە زەکات لەسەری واجبە، بۆ؟ چونکە پاش پێگەیشتن بۆ خۆی لە موڵکی خۆی دەرکردووە، کەواتە ئەبێ زەکاتەکەی بدا، یا بۆ نموونە ڕەزەکە پاش ئەوەی کە سوور هەڵگەڕاو بوو بە ترێ و تەواو یەعنی مەلامیحی پێگەیشتنی پێوە دیار بوو، ئەوجا بەخشی ئەم، یا بۆ نموونە فرۆشتی ئەڵێین بەڵێ زەکات تیایدا واجبە، وە ئەبێ ئەم زەکاتەکەی بدا، زەکاتەکەش لەسەر ئەو کەسەیە کە خاوەنی بەرهەمەکەیە، نەک ئەوەی کە کڕیوویەتی، چونکە لە موڵکی ئەمدا گەیشتۆتە قۆناغی زەکات، وە لە موڵکی ئەمدا زەکات تیایدا واجب بووە. ئەمە بابەتێکە گرنگە ئاگامان لێ بێ، چونکە زۆر کات ئێستا خەڵک شووتیەکەی ، کاڵەکەکەی، بەرهەمەکەی بە بێستانی ئەفرۆشێ، ئەبێ ئاگامان لە بێ کە ئەمانە ئەبێ زەکات بدرێن، ئەگەر ڕێژەکەیان ئەگەر شتە حەددی زەکات، (بەو شێوازەش کە عەرزم کردن) نیسبەکەی یەک لەسەر دەیە ئەگەر دێم بوو، یەک لەسەر بیستە ئەگەر هاتوو مەسەلەن پێویستی هەبوو بە کولفەیەکی زۆر، ئاو ئەدرا. خوای گەورەش زاناترە