کام قەرز زەکاتی لێ دەکەوێت؟.

بەناوی خوای بەخشندە و میهرەبانەوە سوپاس و ستایش بۆ پەروەردگاری جیهانیان، وە درود و ڕەحمەت بۆ سەر گیانی پاكی پێغەمبەر ﷺ و گشت كەس و یاران و شوێنكەوتوانی بەگشتی. وەڵام: سەبارەت بە پرسیارەكەی بەڕێزتان: ئێمە ئەڵێین ئەو قەرزانەی هەمانە لەسەر خەڵک بە پێی سروشتی قەرزەکە حوکمی زەکاتەکەی ئەگۆڕێ، چۆن ؟ئێمە قەرزێکمان هەیە داومانە بە کەسێک، قەرزەکە خۆمان پێمان داوە، کەسەکە هەیەتی ئەتوانێ بمانداتەوە، خۆمان داوای ناکەینەوە، لێی ڕائەبینین و کەسەکە دەوڵەمەندە و ئێمەش دەوڵەمەندین، کە خەڵک ئەڵێ بۆچی داوای ناکەیتەوە، ئەڵێین "کورە هەر پێشمان عەیبە باسی بکەین، با لای بێ"، ئەم قەرزانەی کە لەسەر خەڵکێکن هەیەتی بمانداتەوە، وە خۆمان داوای ناکەینەوە، یا خۆمان بۆ خۆمان پێمان گوتووە "با سێ ساڵی دیکە لات بێ، با چوار ساڵی دیکە لات بێ"، ئەم قەرزانە هەموو ساڵێک ئەبێ زەکاتیان بدرێ، بۆ؟ چونکە کەسی دەوڵەمەند خۆی بە بە ویستی خۆی، بە خواستی خۆی قەرزەکەی داوە بە کەسێکیشی داوە کە خۆی تەحەمولی ئەوەی کردووە کە تا چوار ساڵ لە لای بێ، ئەم قەرزە چەندێکە لای ئەو کەسە هەبێ، زەکاتی هەموو ساڵەکانی بدرێ. قەرزێکی ترمان هەیە، ئەم قەرزانە ئێمە داومانە بەڵام کە داومانە ئێستا کەسی قەرزار نییەتی بمانداتەوە بۆ مانگی داومانە پێی، ساڵێکە لایەتی، بە دوو مانگ داومانێتی ساڵێکە لایەتی و نیەتی بمانداتەوە، ئەم قەرزانە زەکاتیان دەرناکرێ بەڕێزان، چونکە لەوانەیە ئەم فەقیرە هەر نەیبێ بمانداتەوە، کەی هەیبوو، داینێوە زەکات یەک ساڵی لێ دەرئەکەین، لەبەر ئەوەی زەکاتی ئەو قەرزانەی کە وادەی وەرگرتنەوەیان بە بێ ویستی خاوەن قەرزەکان، یەعنی من دەسەڵاتم نییە، ئەگەر دەسەڵاتم هەیە بەیانی لێی ئەسەنمەوە، بەس ئەو نیەتی بمداتەوە، منیش نەمداوەتیە بۆ چەند ساڵێک، من داومەتێ دەستگیرۆییەکم کردووە گوتووەتی بۆ مانگێ، دوو مانگ، شەش مانگ، تا سەیارەکەم ئەفرۆشم، تا خانووەکەم ئەفرۆشم، تا بۆ نموونە مووچە ئەگا، تا سولفەکەم وەردەگرم، ئێستا سەیر ئەکەی هیچ کام لەمانە نەهاتە بەر و قەرزەکەیش هەر لایەو نیەشیتی بیداتەوە، ئەم خاوەن قەرزە زەکاتی ئەم قەرزە دەرناکا کە کابرا لایەتی و نیەتی بیداتەوە، تا قەرزەکەی وەر دەگرێتەوە، کە وەریگرتەوە چەند ساڵیشی بە سەردا چووبێ ئەو کاتە ئەم تەنها زەکاتی ساڵێکی ئەدا. خوای گەورەش زاناتره لەبەرئەوە تەبیعەتی قەرزەکان وە سروشتی قەرزەکان جیاوازە. ئەو قەرزانەی تر کە هەمانە بۆ نموونە جۆری قەرزمان هەیە ئێمە بە گوژمە لەسەرمانە، وە ئەم قەرزانەی کە لەسەرمانە بۆ بیست ساڵە، لەوانەیە بۆ پانزە ساڵە قەرزی شوقە و باڵەخانە و هەندێک معامەلاتمان هەیە، قەرزەکانی زۆر درێژخایەنە، ئەم قەرزانە تۆ نایی هەموو ساڵێک.. کە قەرزەکە بیست دەفتەرە، نایێ هەموو ئەم بیست دەفتەرە لە بیست ساڵدا ببیدەیتەوە، تۆ هەموو ساڵێک یەک دەفتەر قەرزاری، نەک بیست دەفتەر، هەموو ساڵێک یەک دەفتەر ئەژماری ئەکەی لەو قەرزەی کە لەسەرتە، دەفتەرەکە لا ئەبەی بۆ نموونە ئینجا زەکاتی باقی پارەکان ئەدی، چونکە تۆ لە ساڵێکدا یەک دەفتەر لێ ئەدەیتەوە، ساڵی داهاتووش بە هەمان شێوە یەک دەفتەر، نەک تۆ لە ماوەی بیست ساڵان بیست دەفتەر خەسم بکەی لە حسابەکەی خۆت، یا بۆ نموونە ئەم ساڵ بیستەکە دەفتەرێکت داوەتەوە ساڵی داهاتوو نۆزدە حسێب بکەی، ساڵی داهاتوەش دە حسێب بکەی نەخێر، تۆ ساڵی مادام ئیتیفاقەکە وایە کە یەک دەفتەر قەرز ئەدەیێتەوە تۆ یەک دەفتەر قەرز لە دەستمایەکەی خۆت دەر ئەکەی، بە نیسبەت کەسی بەرامبەریشەوە هەر وایە، یەعنی ئەگەر قەرزەکە وابێ، جاری وا هەیە بۆ نموونە خاوەن کۆمپانیاکە تۆیت، تۆ قەرزت لای خەڵکە وە تەبیعەتی قەرزەکە وایە، بەبێ دەسەڵاتی تۆ، تەبیعەتی قەرزەکە وایە کە بە بیست ساڵ وەردەگریتەوە، شوقەیە، عیمارەیە فرۆشراوە، تۆ ساڵانە ئەو بڕە پارەیە حسێب ئەکەی کە دێتەوە سەر دەستمایەکە، ئەمە جیاوازە لەو قەرزەی کە خۆت بە دەست قەرز داوتە بە خەڵک و وە خۆت ویستووتە تەئخیر بێ وە منەتت پێی نەبووە، ئەم قەرزانە تەبیعەتی معامەلەکە وایە کە ئێمە شوقەکان، عیمارەکان ئەفرۆشین بە قەرزی درێژخایانی ئوفرۆشین کە کەس پێی ناکڕدرێ وە عیمارەکان تەعتیل ئەبن، کە قەرزی درێژخایەنە ساڵانە چەند وەردەگرینەوە ئەوەنە ئەخەینە سەر ئەژمارەکەمان وە زەکاتی ئەوەنە دەرەکەی وەکوو بە پێچەوانەشەوە باسمان کرد. زەکاتی قەرز بەم شێوازە مامەڵەی لەگەڵدا ئەکرێ.