به‌ڕۆژووبون له‌كاتی سه‌فه‌ردا.
بەڕێزێکی کە ده‌پرسێ:-ئه‌گه‌ر من سەفەر بکەم لە ڕۆژی ڕەمەزاندا ئایا بۆم هەیە ڕۆژوەکەم بشکێنێم؟ یان دەبێ بەڕۆژوو بم ؟
وەڵام
به‌ناوی خوای بەخشندە و میهرەبان سوپاس و ستایش بۆ پەروەردگاری جیهانیان، وە درود و ڕەحمەت بۆ سەر گیانی پاكی پێغەمبەر ﷺ و گشت كەس و یاران و شوێنكەوتوانی بەگشتی. وەڵام: سەبارەت بە پرسیارەكەی بەڕێزتا سەفەر یەکێكه لەو بابەتانەی کە دەقی قورئانی لەسەرە کە پەروەردگار ده‌فەرموێ :(فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٖ فَعِدَّةٞ مِّنۡ أَيَّامٍ أُخَرَۚ) پێغەمبەری خوا (ﷺ) فەرمووی :(إن الله وضع عن المسافر الصوم وشطر الصلاة )خوای پەروەردگار ئاسانکاری بۆ خەڵکی موسافیر کردووە نوێژە، چوارییەکانی بۆ کردووە بە (دوو) ,ڕۆژوشی له‌سه‌ر لابردووه بەڵام هەر کەسێکە بڵێ سەفەردەکەم مەسەلەن بۆی هەیە بە ڕۆژوو نەبێ نا, دەبێ مەرجەکانی سەفەر لەسەفەرەکەیدا هەبێت: یەکەم :-ئەم سەفەرە سەفەرێکی پێویست بێ , ئینسانی وا هەیە لەوانەیە سەفەرەکەی پێویست نه‌بێ, بەس لەبەر ئەوەی دنیا گەرمە و تاقەتی ڕۆژووی نییە و حەزی لێی نییە بەڕۆژوو بێ سەیارەی پێیە و تەبرید ئیشدەکا و مەتعەم هەیە لە ڕێگە و ئەمانە دەڵێت:سەفەر دەکه‌م بۆ ئەوەی بەڕۆژوو نەبێت، ئەمە خۆ دزینەوەیە لە حوکمی شەرع، وە ئەم ئینسانە بۆی نییە ئیستفادە بکا لە عوزری سەفەر چونکە بەبێ پاساو بەبێ پێویست سه‌فه‌ری كردووه کەواتە مەرجی یەکەم بۆ ئەو موسافیرە کە بۆیان هەیە بە ڕۆژوو نەبن دەبێ سەفەرەکه پێویست بێ دەبێ کارێکیان هەبێ، یان ئەرکێکیان هەبێ ئامانجێكیان هه‌بێ پێویسته كه بیكه‌ن له مانگی ره‌مه‌زاندا. دووەم :-ئەمانە بۆیان نییە ڕۆژوو بشکێنن تا لە سنووری شار ,شارەوانی شارەکەیان نەچنە دەرەوە ,یه‌عنی تۆ بەس لەبەر ئەوەی کە شەو لە بەرنامەتدا هەیە بەیانی سەفەر، کەی نییەت ناهێنی بە ڕۆژوو بیت، وە نییەتت نییە, بەیانی سەفەردەکەی بە ڕۆژوو نابی ,کێ دەڵێ سەفەری بەیانی ده‌كەی تۆ ئەو کات موسافیری کە سەفەرەکەت بە فیعلی دەست پێ کردووە, ئێستا موسافیر نی کە لە ماڵەوەیت لەبەر ئەوە ئەمانە دەبێ نیەتی ڕۆژوو بێنن،وه دەبێ بەڕۆژوو بن، تا لە سنووری شارەوانی شار دەچنە دەرەوە، کە لە سنووری شارەوانی شار چوونە درەوه ئینجا بۆیان هەیە بەڕۆژوو نەبن ,ئینجا بۆیان هه‌یه ڕۆژووەکەیان بشکێنن لە سنووری شارەوانی شاردا بۆیان نییە, چونکە ئێمە نازانین ئەم سەفەرە ڕێ دەکەوێ یان ڕێ ناکەوێ. سێیه‌م:- پێویستە سەفەرەکە مەسافەی قەسر بێ بەڕێزان ئێستا ئێمە هەندێک کەسمان هەیە دەڵێ هەر شارت لێ دیار نەما تۆ موسافیری, چۆن شارت لێ دیار نەما موسافیری! ئەم حوکمە چۆن شەرعن، وا تەتبیق ده‌بێ, ئێستا شارێکی وەکوو سلێمانی با بڵێین ئەگەر قوترەکەی چەند کیلۆمەترێکە ,شارێکی وەکو ئەستەمبوڵ له‌وانەیە قوترەکە 100) کیلۆمەتر بێ , یەعنی چی شاری دیار نەما !ئێمە دەڵێین شار دیار نەمێنێ وە مەسافەی بەینی ئەو دوو شارە بگاتە مەسافەی قەسر واتا لە (٨٠)کیلۆمەتر بە لای کەمەوە کە مەزهه‌بی شافیعی خۆمانە لە (٨٠)کیلۆمەتر کەمتر نەبێ ئینجا ئەمەش دەکەوێتە سەر مەسەلەکە دینی ئینسانه‌كه خۆی تۆ ئەگەر دەزانی هیچ هیلاک نابی وە سەیارەت پێیە، وە ئاساییە بە ڕۆژووبی , خوای پەروەردگار دەفەرموێ: (وأن تَصُومُوا خيرٌ لكمْ )موجەڕەت ئینسان کە بڵێین ئەگەر خوای پەروەردگار شەرعیەتیشی دابێ بە بەڕۆژوو نەبوون ئەمە نەکا بە پاساوی ئەوەی کە ئیتر بڵێ من بە ڕۆژوو نابم ,چونکە ئەم بابەتە دەمێنێتەوە سەر مەودای ماندووبوونی کەسەکە لە سەفەرەکەدا ئەگەر سەفەرەکە ڕێگەکەی زۆر دوورە ٫وە زۆر تووشی ناڕەحەتی دەبێ ڕۆژوه‌کەت بشکێنە, ئەو حەدیسەی پێغەمبەر ﷺ ده‌فەرموێ :( ليس من البر الصيام في السفر ) ئەم حەدیسە پێغەمبەری خوا ﷺ جارێکیان لە سەفەرێکدا بوو بە لای کۆمەڵێک لە هاوەڵاندا ڕۆیشت بینی ئاوا قەڵەباڵغێکیان دروست کردووە، کۆمەڵیان کردووە پێغەمبەری خوا ﷺ نزیک بۆوە بینی پیاوێک کەوتووە ئەمان باوەشێنی دەکەن و فێنکی دەکەنەوە و سێبەریان بۆ کردووە پێغەمبەری خوا ﷺ فەرمووی( فقال ماله ) ئەو پیاوە بۆ وای لێهاتووە گوتیان( رجل صائم ) گوتیان ئەم پیاوە بەڕۆژووە پێغەمبەری خوا ﷺ بۆ ئەم پیاوە فەرموی:( ليس من البر أن تصوموا في السفر )فەرموی (ئەم جۆرە ڕۆژووە لە سەفەر جائیز نییە) ئەمە کەی ڕۆژووی پێ دەگوترێ تۆ دنیا بە خۆتەوە سەرقاڵکەیت و خەڵک فێنکتكاتەوە و خەڵک سێبەرت بۆ بکا و خەڵک خزمەتت بکا و ; ئێمە دەڵێین ئەگەر ده‌تتوانی لە سەفەرەکەدا بەڕۆژووبی بەبێ ئەوەی تووشی مەشەقەت بی ئەسڵ وایە بەڕۆژووبی, ئەگەر ناڕەحەت بووی ئەگەر زانیت ماندوت دەکا بێزارت دەکات، هیلاکت دەکات، زیاد لە حەددێکی ئاسایی بۆت هەیە بەڕۆژوو نەبی، کەواتە مەسافه‌ی سەفەرەکە بە مەرج وەر ده‌گیرێ. چواره‌م:-ئەم سەفەرانە نابێ سەفەری مەعسیەت بن دەبێ سەفەری طاعەت بن واتە کەسێک بڕوا سەفەر بکا بۆ ،موعامەلەیەکی سووخۆری ، کەسێک بڕوا سەفەر بکا بۆ دزی کەسێک بڕوا سەفەر بکا بۆ کارێکی حەرام بۆ ڕابواردن ئەمانە ئەو سەفەرانە ڕۆژووی تێدا ناشکێ , چونکە( الرخص لاتناط باالمعاصی )ئەمە قاعیدەیەکی شەرعییە. پێنجه‌م:-پێویستە سەفەرەکە بۆ خۆ دزینەوە نەبێ لە حوکمی ڕۆژوه‌کە ئەگەر سەفەرەکە بە مەبەستی خۆ دزینه‌وه بێ لە حوکمی ڕۆژوه‌کە ده‌ڵێین نه‌خێر ئەو سەفەرەش دروست نییە ئینسانەکە ڕۆژووی بۆ بشکێنێ لەبەر ئەوە ئەمانە کۆمەڵێ حوکمی پێویستن بەسەفەرەوە لە کۆتاییشدا ئەو بەڕێزانەش کە موسافیرن بەڕێزان کە بەم پێوەرانە بۆتان هەیە بەڕۆژوو نەبن شەرعی نییە لە پێش چاوی خەڵک ئێوە شت بخۆن بەناو بازاڕا بڕۆن شت بخۆن شەرعی وایە بە پێی پێویستی ئێوە شت دەخۆن کە لە سەفەرەکەشتاندا گەڕانەوە بۆ نموونە تۆ ئەمڕۆ ناڕەحەت بی سەفەرت کردووە هاتویتەوە کە گەشتیتەوە شار گه‌یشتیه‌وه شوێنی خۆت مه‌فروزه شت نەخۆیت یانی ڕاستە ئەو ڕۆژە قەرزاری ئەو ڕۆژە ده‌بێ قەزا بکەیەوە بە بەرچاوی خەڵکەوە شت مەخۆ ئیستیهانە بە حوکمی ڕۆژوەکە و ڕۆژوه‌کە مەکە خۆت بگرەوە لە خواردن و خواردنەوە بە پێی پێویست خواردن شەرع ڕێگه‌ی پێداوی , خواردووتە لەوە زیاتر زیادە ڕەوی مەکە وەسنووری شەرع مەشکێنە . خوای گەورەش زاناتره