دیاردەی سوو لە مامەڵە هاوچەرخەکاندا.

دیاردەی سوو لە مامەڵە هاوچەرخەکاندا.

بەڕێزان: جیهانی ئابووری لەم سەردەمە جەنجاڵ وئاڵۆزەدا، ڕووداو وپێشهاتەكانی زۆر بەخێرای تێپەڕ دەبێت وگوزەر دەكات، هاوكات پێداویستی ژیانی تاك وكۆمەڵگەكان هەمیشە ڕوو لە زیادبوون وفراوانبوونە، ئەمەیش زۆر پرس و مامەڵەی نوێ بەدوای خۆیدا دەهێنێت، كە پێویستیان بە وەڵآم وڕونكردنەوەی شەرعی هەیە. بۆیە ڕۆژانە خەڵكانێكی زۆر پرسیاریان بۆ دروست دەبێت لەسەر ئەو مامەڵانەی كە لەبازاڕەكاندا دەگوزەرێت، بەڵام بەداخەوە زۆر كات وەڵامی پێویستیان دەست ناكەوێت و زانایان بۆچوونی جیاوازیان پێدەدەن لەسەر پرسەكانیان، ئەمەیش وادەكات بەرچاوڕوونی تەوایان دەستنەكەوێت ودوودڵی ئاڵۆزیەكانیان چارەسەر نابێت. بۆیە هەندێك لەو پرسانە تائێستایش بەهەڵپەسێردراوای ماونەتەوە. یانیش هەندێک جار لەبەر بەرژەوەندییە تایبەتییەكانیان و بەبیانووی جۆراوجۆر خۆیان لەوەڵامە ڕاستەكان دەدزنەوە وكاری پێناكەن. ئامانجی سەرەكی باسكردنی ئەم بابەتە بریتییە: لە ڕونكردنەوەی حوكمی شەرعی لەسەر كۆمەڵێك پرسی ئابووری سەردەمیانە كە تا ئێستا ئاڵۆزن، وخەڵكانێكی زۆر وەڵامی شەرعی دروست لەسەریان نازانن. ئەمەیش بەئەركێكی شەرعی دەزانم كە پێویستە ئەوەندەی لەتواناماندا هەیە حوكمی شەرع لەسەر پرسەكانی خەڵك ڕوونبكەینەوە وبەرچاوڕۆشنی تەواویان پێبدەین لەسەریان. لەبەرامبەریشدا بەئەركی شەرعی سەرشانی هەموو ئەو كەسانەی دەزانم كە لەم بوارانەدا كاردەكەن، فەزری عەینە حوكمی حەڵاڵی وحەرامی مامەڵەكانیان بزانن وبەر لەوەی هەر كارێك یان مامەڵەیەك بكەن دەبێت پێشتر حوكمە شەرعییەكەیان پرسیبێت وزانیبێت، تا چیتر پاساوی نەزانین وبێئاگابوون بۆ خۆیان نەهێننەوە؛ چونكە ئەو پاساوە بۆ ئەو جۆرە كەسانە ولەم ڕۆژگارەدا لای خوای گەورە سوودی نییە ودادی كەس نادات. زانایان لەم بارەیەوە بۆچوونیان وایە: هەركەسێك بیەوێت هەر كارێك بكات، پێویستە پێش وەخت حوكمی شەرعی وورد ودرشتی كارەكەی بزانێت، ئەگینا شەرعی نییە ئەو كارە بكات؛ چونكە بێگومان تووشی تاوان وسنورشكێنی فەرمانەكانی خوای گەورە دەبێت. بۆ نموونە: كاتێك كەسێك دەیەوێت نوێژ بكات، ئەگەر نەزانێت مەرجەكانی نوێژەكەی چییە؟ وبنەماكانی چین؟ وچۆن دروست دەبێت؟ وبەچی بەتاڵ دەبێتەوە؟ ئەوە چۆن نوێژ دەكات؟! وچجۆرە نوێژێك دەكات؟!. هەروەها كەسێك كەدەیەوێت زەكات بدات، ئەگەر نەزانێت مەرجەكانی زەكات چییە؟ وزەكات لەچی دەدرێت؟ وڕێژەی زەكات چەندە؟ وبەكێ دەدرێت؟ ئەگەر ووردەكاریەكانی ئەمانە نەزانێت ئیتر چۆن زەكات دەدات؟! . یان زەڕەنگەرێك یان كەسێك كەپیشەی دراو گۆڕینەوە وحەواڵە دەكات لەو بازاڕەدا، پێویستە بەر لەوەی بچێتە ئەو بوارەوە حوكمی شەرعی تەواوی كارەكەی بزانێت ئەوجا بچێتە ناوی. هەروەها پزیشكێكیش كە كاری چارەسەری تەندروستی خەڵكی گرتۆتە ئەستۆ، پێویستە سنووری شەرعی كارەكەی خۆی بزانێت، و پسپۆڕی وشارەزایی تەواوی لەبواری كارەكەی خۆیدا هەبێت. كەسێكیش كە بازرگانە، یان بەڵێندەرە، یان ئەندازیارە، یان مامۆستایە، یان هەر كارێكی تری هەیە پێویستە حوکمی شەرعی کارەکەی بزانێت. گرفتی گەورەی ئەمڕۆی خەڵك بێئاگایی ونەشارەزابوونیانە لە بوارە شەرعییەكاندا، هۆكاری سەرەكی ئەم بێئاگابوونەیش تەنها خەمساردی وبێباكیانە لەبەرامبەر ئەو جۆرە پرسانەدا، ئەگینا بۆ لە بوار وكایە دنیاییەكانی تردا كە بە بایەخەوە لێی دەڕوانن تەواو شارەزان؟!. لەگەڵ ئەم نەشارەزاییەشدا زۆر جار پرسی شەرع هەر ناكەن، یان پاش ئەوەی كار لەكار دەترازێت ئەوجا پرسی شەرع دەكەن، بۆ نموونە: كەسێك دەچێت پشكێكی حەرام لە دامەزراوەییەكی سووخۆریدا دەكڕێت، پاش ماوەیەكی زۆر ئەوجا بیری شەرعی دەكەوێتەوە وپرسیار دەكات، كە كارەكەی حەڵاڵە یان حەرام؟ وپێویستە ئێستا چی بكات تا لەو حەرامە ڕزگاری بێت، ئەمە گرفتێكی گەورە بۆ خۆی وخەڵكیش دروست دەكات، ئەگەر پێی دەڵێیت كارەكە حەرامە ووازی لێ بێنە، ئەوە پارەكەی دەڕوات ولەوانەیە بەرگەی ئەو زەرەرە نەگرێت، یان هەر هیچ نەبێت پارەكەی ئەم دەبێتە مایەی زیاد كردنی دەسمایەی دەزگا سووخۆریەكە، ئەگەر دەڵێیت بیفرۆشەرەوە بەكەسێكی تر، ئەوە چۆن بۆ ئەم حەرامە بۆ خەڵكی تریش حەرامە ودروست نییە، ئەگەر دەڵێیت بەردەوامبە لەسەری چۆن دروستە بەخەڵك بڵێیت لەكارێكی حەرام بەردەوام بێت؟! بەم شێوەیە خۆی وخەڵكیش تووشی گێژاو وقەیران دەكات. ئامانجێكی تری وروژاندنی ئەم بابەتە ئەوەیە، كە ئێمە پێویستە بنەماكانی ئابووری ئیسلامی بۆ خەڵكی ڕوون بكەینەوە، تا بزانن ئەو بنەما سەرەكییانەی ئابووری ئیسلامی لەسەر دادەمەزرێت چییە؟ وجیاوازی لە نێوان ئەم سیستەمە، وسیستەمی ئابووری سەرمایەداری، وسیستەمی ئابووری سۆسیالیستیدا چییە؟ وكام لەم سیستەمانە گونجاوترن بۆ بنیات نانی ئابووری ووڵات؟. ئامانجێكی تری باسكردنی ئەم بابەتە ئەوەیە: كە ئێمە ڕێگە چارە شەرعییەكان بۆ خەڵكی بخەینە ڕوو، چونكە ئیسلام كاتێك ڕێگە لەكارێكی حەرام دەگرێت بەدڵنیاییەوە دەیەها ڕێگای تری حەڵاڵی بۆ خەڵك داناوە، تا بەهۆیانەوە مەبەست وئامانجەكانیان بهێننە دی، و كەس پاساوی كردنی حەرامی نەمێنێت، بۆ نموونە كاتێك ئیسلام ڕێگە لەدزی وداگیركردن دەگرێت، ڕێگە بەبەخشین، وكڕین وفرۆشتن، وئاڵوگۆڕكردن، وبەكرێدان، وچەندین کاری تر دەدات كە بەهۆیەوە ئەو شتە بەدەست بهێنی كە دەتەوێت، بۆیە ئێمە كاتێك لێرەدا دەڵێین سوو خۆری حەرامە، نامانەوێت دەستی خەڵكی ببەستین وڕێگە لەگەشەكردنی ئابووری تاك وكۆمەڵگە بگرین، بەڵكو بەپێچەوانەوە دەمانەوێت ڕێگە چارە شەرعییەكان بەخەڵكی نیشان بدەین، كە لەهەموو ڕوویەكەوە لە ڕێگا حەرامەكان سوود وبەرەكەتیان زیاترە وخەڵكیش تووشی حەرام وگوناە نابن بەهۆیانەوە. سەبارەت بە پێڕەوی باسكردنی بابەتەكانیش: هەوڵ دەدەین بەو پەڕی بێلایەنی ودوور لە دەمارگیری وبەڕۆحێكی زانستی وبابەتیانەوە، قسە لەسەر كۆی تەوەرەكان بكەین ولەسەر هەر تەوەرێك گشت بۆچوونە جیاوازەكان وبەڵگەكانیان بخەینە ڕوو وهەڵسەنگاندنی تەواو زانستیانە بۆ بەڵگەكان بكەین وبۆچوونی زانایانی كۆن ونوێ لەمەڕ بابەتەكان بخەینە ڕوو وبۆچوونی پەسەند لەنێوانیاندا دیاری بكەین، تا بیسەر وبینەر وخوێنەری بەڕێز بەرچاو ڕوونی تەواوی لەسەر كۆی بابەتەكان بۆ دروست بێت. هەرچەندە كۆی باسەكە بەزمانەكانی تر شتیان زۆر لەسەر گوتراوە ونووسراوە؛ بەڵام بەداخەوە بەزمانی كوردی وبەشێوەیەكی سەربەخۆ هیچی لەسەر نەگوتراوە ونەنووسراوە؛ بۆیە بەپێویستم زانی بەزمانی شیرینی كوردی دایك تەوەرەكانی بابەتەكە بخەینە بەر باس ولێكۆڵینەوە وكەلێنێكی كتێبخانەی كوردی پڕبكەینەوە وخزمەتێكی هەرچەند كەمیش بێت بە ئیسلام وموسوڵمانان بەشێویەیكی گشتی وخوێنەری كورد بەتایبەتی بكەین. جگە لەبەدەستهێنانی ڕەزامەندی خوای گەورە، وخزمەتكردن وخەمخۆری بۆ بەرژەوەندی گشتی ووڵات وكۆمەڵگا، هیچ مەبەستێكی تر لەپشت ووروژاندنی بابەتەكەوە نییە وقسەكانیشمان ئاراستە نییە بۆ هیچ كەس، ‌ولایەن ‌وكەرت وپیشە وبازرگانێك بەتایبەتی وناشمانەوێت لەبەرژەوەندی كەس بدەین، یان بەرتەسكی بكەینەوە؛ بەڵكو دەمانەوێت ڕێگە چارە شەرعییەكان بۆ گرفت وگرێ كوێرەكانی ژیانی خەڵكی بخەینە ڕوو، كە دڵنیاین تەنها ئەو ڕێگانە زامنی دەستەبەركردنی ئابووریەكی تەندروست وگەشەكردو بێ مەترسی ودوور لەستەم دەستەبەر دەكات بۆ هەموو لایەك. كۆی باسەكەیش لە سیازدە بەش پێك دێت، كەهەفتانە تۆمار كراون ولەكەناڵی ئاسمانی پەیامەوە پەخش كراون وهەر بەو شێوەیەیش لەم پەڕتوكەدا داڕشتنەوەی بۆ كراوە. هەموو ئەو پرسیارانەیش كە هەفتانە ئاراستەمان كراوە، یان ئەو گفتوگۆیانەی كە پاش هەموو بەشێك ڕاستە وخۆكراون، لێرەدا لەبەشێكی سەربەخۆدا تۆمارمان کردون تا هزری خوێنەر پرژ نەبێت، وڕیزبەندی بابەتەكان تێك نەچێت.