سندوقی دراوی نێودەوڵەتی ئامڕازێک بۆ چاکە یان چەوسانەوە؟

سندوقی دراوی نێودەوڵەتی ئامڕازێک بۆ چاکە یان چەوسانەوە؟

لەساڵی (1945) ولەدوای جەنگی جیهانی دووەم، وبەپێی ڕێكەوتننامەیەكی نێو دەوڵەتی سندوقی دراوی نێو دەوڵەتی (International Monetary Fund) لەلایەن (29) ووڵاتی جیهانەوە دامەزرا، ئامانج لەدروستكردنی سندوقەكە بەناو بۆ هاوكاری كردن‌و و دەستگیرۆیی كردنی وڵاتە هەژارەكان بوو، هەرچەندە لەڕاستیدا بەپێچەوانەوە بۆ تێشكاندن ودرێژەدان بوو بەباری هەژاری ودەستەوخواریان بۆ وڵاتە زلهێزەكان. چونكە ئەم سندوقە هەرگیز بەبێ مەرج قەرز بەكەس نادات، وهیچ قەرزێكیشی بێ بەرامبەر نییە، لەم قەیرانەی ئەم دواییەی میسردا، میسر داوای (5) ملیار دۆلاری لەسندوقەكە كردوە، وئەوانیش ڕازیبوون بۆ ماوەی (5) ساڵ قەرزەكەی بدەنێ، خۆ ئەگەر ڕێژەی سووی ئەو قەرزە (1.1%) یش بێت، ئەوە ساڵی زیاتر لە (30) ملیۆن دۆلار سووی دەچێتە سەر، وپاش پێنج ساڵەكە قەرزەكە (152) ملیۆن دۆلار سووی دەچێتەسەر. ئایا ئەمە چ جۆرە هاوكارییەكی پێ دەڵێن، ئێستا ئەم سندوقە هەندێك قەرزی هەیە لەلای هەندێك وڵات سودەكەی زۆر زیاترە لەبڕی ئەو قەرزەی كەكاتی خۆی پێی داون. هەر كاتێكیش بابەتێكی پەیوەست بەو سندوقە دەخرێتە دەنگدانەوە، كێ پارەی لەسندوقەكەدا زیاترە ئەوە ڕێژەی دەنگیشی زیاترە، بۆ نموونە: ئەمەریكا بەتەنها (17.8%) دەنگی هەیە، پاش ئەو یابان دێت كە ( 6.13%) ی ڕێژەی دەنگی هەیە، پاش ئەوان ئەڵمانیا دێت كە (5.99%) ی ڕێژەی دەنگی هەیە، پاش ئەوان فەڕەنسا دێت كە (4.95%) ی ڕێژەی دەنگی هەیە، لەو لایشەوە بە هەر (24) ووڵاتە هەژارەكەی ئەفەریقیا كە سەدەها ملێۆن هاوڵاتیان هەیە بەهەموویان تەنها (1.41%)ی ڕێژەی دەنگیان هەیە. هەر بۆیە هەمیشە هەژموون وسیاسەتی ئەو زلهێزانە بەسەر وڵاتە هەژارەكاندا زاڵە وهەرگیز بواری هەستانەوە وسەربەخۆیی ئابوورییان پێنادەن، تا لەو ڕێیەوە لەپێناو بەرژەوەندی خۆیان بەكاریان بهێنن.